CRKVENO NASLEĐE LAZAREVCA
– Spomen-crkva sv. Dimitrija sa kosturnicom pravi je biser u turističkoj panorami Lazarevca i Srbije. Podignuta je između 1938 i 1941. godine po projektu arhitekte Ivana Rika, a u spomen na vojnike pale u čuvenoj Kolubarskoj bici. Ova spomen-crkva je najznačajniji i najmonumentalniji memorijal na ovim prostorima, koji čuva sećanje na najveće stradanje i herojstvo srpske vojske. Ujedno otkriva i plemenitost srpskog naroda koji je u kosturnicu kripte svojih junaka, pohranio i zemne ostatke austro-ugarskih vojnika.
– Osim u Lazarevcu, značajni crkveni memorijal sa kosturnicom podignut je 1924. godine po projektu arhitekte Vasilija Androsova. Nalazi se u selu Ćelije, u podnožju Vračeg brda i Čovke, mestu stradanja više hiljada srpskih i austrougarskih vojnika u Kolubarskoj bici.
– U bližoj okolini Lazarevca, u toku XIX vekapodignuto je više crkava. Najstarija među njima sagrađena je u Čibutkovici (1787-1795). Temeljno je obnovljena 1848. godine. Od umetničkih znamenitosti, u crkvi se čuvaju carske dveri i darohranilica iz 1848. godine, dela uglednog ohridskog zografa Nikole Jankovića.
– U Brajkovcu kod Lazarevca, sagrađena je crkva-brvnara (1804-1805) koja je svoju autentičnost zadržala do današnjih dana. Obnovljana je u više navrata, prvi put 1820. u vreme obnove crkava koju je sproveo knez Miloš Obrenović, a zatim i 1848. kada je dobila i ikonostas, od koga su sačuvane carske dveri sa ikonopisom nepoznatog zografa.
– Crkvu Pokrova presvete Bogorodice u Baroševcu (1851-1852), krasi ikonostas izuzetne vrednosti, delo ikonopisaca Dimitrija i Konstantina Anastasijevića. Nedaleko od nje nalazila se i crkva-brvnara iz 1805. godine koja je temeljno rekonstruisana u toku prethodne decenije.
– Angažovanjem sveštenika Novaka Popovića u selu Junkovcu 1866. podignuta je crkva Silaska svetog Duha.
– U Šopiću je sagrađena crkva svetog Arhangela Gavrila (1865-1869), koja ima vredan neobarokni ikonostas iz 1909. godine. U crkvenoj porti, nekada se nalazila i crkvabrvnara s početka XIX veka koju su Turci spalili. Sačuvane su carske dveri sa vrednim primerom zografskog ikonopisa.
– U Petki se nalazi crkva svete Petke (1865-1869), koja je interesantna po klasicističkom ikonostasu iz 1925. godine, iz vremena kada se ova ikonopisna matrica veoma retko primenjuje.
– Selo Vreoci krase dve crkve, obe iz XIX veka. Starija crkva-brvnara spada među najstarije primere u Srbiji. Podignuta je krajem XVIII veka, a obnavljana u više navrata (1800, 1804, 1813). U crkvi se nalazi vredan ikonostas koji predstavlja vrhunac opusa Konstantina zografa, jednog od najuglednijih predstavnika sremsko-banatske zografske škole. Kasnije je podignuta i crkva Bogorodičinog pokrova (1872-1876) u kojoj se nalazivelelepni pozlaćeni ikonostas, delo ikonopisaca Nastasa Stefanovića i Nikole Hristića.
– U selu Leskovcu sagrađena je crkva sv. Dimitrija (1892) po projektu arhitekte Svetozara Ivačkovića. Vredni crkveni ikonostas iz 1893. radio je ugledni ikonopisac Živko Jugović. U crkvenoj porti nalaze se ostaci časne trpeze starijeg hrama sa natpisom sveštenika Sime Popovića iz 1812. godine.
Topografsku celinu lazarevačkog crkvenog nasleđa zaokružuje crkva u Rudovcima. Iako građena tek u poslednjoj deceniji prošlog veka po međuratnom projektu arhitekte Otona Urbana, crkva je izdvojena zbog važnog mesta prote Ranka Mitrovića u crkvenom i nacionalnom životu ovog kraja. Prota Ranko bio je jedan od glavnih inicijatora i jedan od najistaknutih vođa Drugog srpskog ustanka. U njegovoj kući održavani su tajni sastanci srpskih ustanika. Stoga je u porti rudovačkog hrama uporedo sa njegovim podizanjem građena i spomen-kuća prote Ranka.
